باید رکود بزرگ را بفهمید؛ تاریخ در حال تکرار است (You Need to Understand the Great Depression, History Is Repeating)
✨ Detailed Content Breakdown
این ویدئو نشان میدهد رکود بزرگ فقط سقوط والاستریت نبود؛ خانوادهها را از هم پاشید، افراطگرایی را تغذیه کرد و جهان را دوباره شکل داد. حالا نشانههای مشابهی دوباره دیده میشوند و این سؤال مطرح است: آیا تاریخ در حال تکرار است؟ ⚠️
آغاز با یک هشدار: رکود بزرگ فراتر از بحران مالی بود؛ خانهها از دست رفت، شغلها یکشبه محو شدند، غذا کمیاب شد، دولتها تغییر کردند و افراطگرایی اوج گرفت. امروز الگوهای آشنا در حال بازگشتاند. 🤔
پس از پایان «جنگی برای پایان همه جنگها» در ۱۹۱۸، موجی از خوشبینی با برقرسانی به راه افتاد: در ۱۹۲۰ حدود ۳۵٪ خانههای آمریکا برق داشتند و این رقم بهسرعت رشد کرد. دهه ۱۹۲۰ پرزرقوبرق و رهاییطلب شد؛ اوج مصرفگرایی، تلفن، سینما، خودرو و کلوپهای جاز. حس عمومی: «دوران رنج تمام شده است.» ✨📞🚗
پشت پردهِ «دوران طلایی»، سه آفت در حال رشد بود: سفتهبازی بیمحابا، اعتبار آسان و غرور بانکداران. این ترکیب خانهای از کارت ساخت که در ۲۹ اکتبر ۱۹۲۹ فروریخت: «سهشنبه سیاه» با معامله ۱۶ میلیون سهم در یک روز. 📉
تولید بیش از اندازه و ناتوانی بخش بزرگی از مردم در خرید کالاها، انبارها را پر کرد، دستمزدها را پایین آورد و شکاف ثروت را عمیقتر کرد؛ چرخهای معیوب شکل گرفت. در ظاهر، همهچیز عالی بود؛ داستانهای یک شبه پولدار شدن مردم عادی در بورس، هجوم جمعیت، و بانکهایی که با وامپاشی آتش هیجان را تندتر کردند: «قرض بگیر، بخر، صبر کن، بفروش، نقد کن، تکرار.» اما قیمت سهام از ارزش واقعی شرکتها جدا شده بود؛ با وحشت فروش، حباب لرزید، سپس رم کرد و به کشتار مالی انجامید. 🧨
بانکها برای «نجات بازار» شروع به خرید انبوه سهام کردند، اما با پول سپردهگذاران. وقتی بازار پایینتر رفت، بانکها با تودهای سهام بیارزش ماندند و سپردهگذاران با هیچ. نتیجه: آتشزدن پسانداز ملی، ورشکستگیها و صفهای طولانی درماندگی. بانک «بانک ایالات متحده» در نیویورک ۴۰۰هزار سپردهگذار را بیپول گذاشت؛ نزدیک ۹هزار بانک شکست خوردند و حدود ۴۰٪ مؤسسات مالی آمریکا فروپاشیدند. 🏦🔥
کسبوکارها زمین خوردند و بیکاری اوج گرفت: از ۱.۶ میلیون نفر در ۱۹۲۹ به بیش از ۱۲ میلیون نفر در ۱۹۳۲ (حدود یکچهارم نیروی کار). در بعضی شهرها بالای ۵۰٪ بیکاری. هیچ تور ایمنیِ رفاهی نبود: بیکار که میشدی، خانه و اندوختهات را هم از دست میدادی و کودکان از سوءتغذیه جان میباختند. 🍞🥣
احساس خیانت و شکست: تنها یک دهه قبل، ۲ میلیون نفر به جنگ اروپا رفته بودند و ۱۱۶هزار نفر برنگشتند؛ قرار بود «عصر ترقی» بیاید، اما حالا همان خانوادهها در فلاکت بودند. تابستان ۱۹۳۲، حدود ۴۳هزار نفر از کهنهسربازان و خانوادهها برای دریافت زودهنگام پاداش خدمت به واشنگتن راهپیمایی کردند؛ پلیس با باتوم و گاز اشکآور حمله کرد، تیراندازی شد و دو نفر کشته شدند. سپس ارتش با پیادهنظام، سوارهنظام و حتی تانک وارد شد؛ اردوگاهها سوخت و دهها نفر زخمی شدند. 🪖🔥
هربرت هوور، رئیسجمهور ۱۹۲۸، با ایمان عمیق به «رهاسازی اقتصادی» و «فردگرایی سخت» معتقد بود بازار خودش ترمیم میشود و کمک باید از خیریهها و جوامع محلی بیاید، نه واشنگتن. او اقداماتی کرد اما لغزنده و ناکافی بود:
قانون بازاریابی کشاورزی ۱۹۲۹ و تشکیل «هیات فدرال کشاورزی» برای خرید مازاد محصول؛ اما با تضمین خریدار، تولید بیشتر شد و قیمتها سقوط کرد؛ بحران عمیقتر شد. 🌾
تعرفه اسموت-هاولی ۱۹۳۰ روی بیش از ۲۰هزار قلم وارداتی برای «حمایت از تولید داخل»؛ نتیجه، تلافی تجاری دنیا و فروپاشی صادرات آمریکا؛ تا ۱۹۳۴ تجارت جهانی نزدیک دوسوم آب رفت. 🌍⛔
تشکیل «کمیته اضطراری اشتغال» در ۱۹۳۰ و «قانون امداد و ساختوساز اضطراری» ۱۹۳۲ برای پروژههای عمرانی؛ اما بودجه کم، تمرکز بیشتر بر بانکها و راهآهن تا سفره مردم. صف نان در همه شهرها کشیده شد؛ «هوورویل»ها (کپرنشینها) و «پرچمهای هوور» (جیبهای پشترو) نماد فقر شدند. 🏚️
پاسخ جامعه: اعتماد به سیستم ته کشید و جنبشهای کارگری چپگرا رشد کرد. ۱۹۳۱ در سیاتل «اتحادیه شهروندان بیکار» شکل گرفت و بهسرعت گسترش یافت؛ تعاونیهای خودیاری تشکیل دادند، غذا، لباس و هیزم جمعآوری کردند. آشپزخانههای عمومی توسط کلیساها، خیریهها و حتی گانگسترهایی مثل آلکاپون در شیکاگو راه افتاد. 👥🍲
بیخانمانی شکل تازهای یافت: دیگر فقط مردان تنها نبودند؛ خانوادهها یکجا به خیابان رانده شدند. درآمد خانوار متوسط حدود ۴۰٪ سقوط کرد و فقط در ۱۹۳۲ بیش از ۲۷۳هزار خانواده تخلیه شدند. دیوارها از چوبهای ضایعاتی، سقفها از حلبی، و عایق از کهنه و کاغذ. حدود ۷۰٪ ساکنان هوورویلها سفیدپوست فقیر بودند، اما کنار آنها سیاهپوستان، بومیان و مهاجران مکزیک و آمریکای مرکزی هم ساکن شدند. برخی به این میاندیشیدند که شاید «سوسیالیسم شوروی» جواب بدهد، بیآنکه از واقعیتهای خشن داخل اتحاد شوروی خبر داشته باشند. 🧱
بحران اعتماد جهانی و اوجگیری افراطگرایی: آلمانِ پساجنگ با غرامتهای سنگین و محدودیتهای نظامی زمینگیر بود و به وامهای آمریکا وابسته شده بود. سقوط والاستریت و مطالبه بازپرداخت، اقتصاد آلمان را یکشبه فروریخت؛ تا ۱۹۳۲ شش میلیون نفر (حدود ۳۰٪ نیروی کار) بیکار شدند. در این هرجومرج، هیتلر که در اواخر دهه ۲۰ چهرهای حاشیهای بود، با وعده «کار، نان و غرور ملی» اوج گرفت: رأی نازیها از ۲.۶٪ در ۱۹۲۸ به ۳۷٪ در ژوئیه ۱۹۳۲ رسید و حزبِ اول شد. برخی نخبگان داخلی و قدرتهای مالی در آمریکا و بریتانیا با او دادوستد کردند چون سدّی در برابر کمونیسم میدیدند؛ غرب روی سویههای تاریکش چشم بست و از «معجزه اقتصادی» آلمان گفت. 🚩
پیامد کلیدی تاریخی: رکود بزرگ فرش قرمزِ قدرتگیری برای افراطگرایان پهن کرد. وقتی سیستم ناعادلانه بهنظر میرسد، مردم مستأصل به گزینههای افراطی رو میآورند. ⚖️
پرش به ۲۰۲۵: دو انتقال عظیم ثروت از فقرا به ثروتمندان در ۲۰۰۸ و دوران پاندمی رخ داد. اعتماد به دولت و رسانه در کف تاریخی است. امید به زندگی آمریکا برای نخستین بار در حال کاهش است. فروشگاهها یکییکی بسته میشوند و در محلههای فقیر، بنگاههای وام روزمزد، رهنفروشی، مشروبفروشی و خیریهها رشد میکنند. 🏪⬇️
نابرابری شدید ثروت:
گزارش UBS ۲۰۲۳: ۱٪ ثروتمندترینها نزدیک نیمی از ثروت جهان (حدود ۲۱۴ تریلیون دلار) را دارند؛ حدود ۴۰٪ بزرگسالان جهان کمتر از ۱۰هزار دلار دارایی دارند و در مجموع کمتر از ۱٪ ثروت را. ۲۶ میلیاردر برتر ۲.۸۷ تریلیون دلار دارند. تعداد میلیاردرهای آمریکا از ۷۵۱ به ۸۳۵ در ۲۰۲۴ رسید. همزمان، خانوادههای عادی زیر فشار اجاره، غذا و درمان خم شدند. 📈🍽️
در آفریقای جنوبی ۱۰٪ بالایی حدود ۸۰٪ ثروت را در اختیار دارند؛ در هند ۱٪ بالایی بیش از ۴۰٪ ثروت ملی را مالکاند. در دوران مارس تا دسامبر ۲۰۲۰، ثروت میلیاردرها ۳.۹ تریلیون دلار بالا رفت، درحالیکه دستمزد کارگران جهان ۳.۷ تریلیون دلار آب رفت. ⚖️
فرسایش سرمایه اجتماعی:
گزارش OECD ۲۰۲۴: بیش از نیمی از مردم جهان به دولتهایشان اعتماد اندکی دارند یا اصلاً ندارند؛ نزدیک یکسوم معتقدند «به مردم نمیتوان اعتماد کرد.» سازمان ملل از «فروپاشی سیستماتیک انسجام اجتماعی» هشدار داده است. 📉
سیاست غرق منازعات هویتی شده؛ این مباحث مهماند، اما وقتی همه چیز را میبلعند، امنیت اقتصادی گم میشود. رسانههای حزبی و شبکههای اجتماعی قطبیسازی را تشدید میکنند: ۸۷٪ آمریکاییها شکاف سیاسی را تهدید میدانند و ۸۶٪ از آن احساس فرسودگی میکنند. 🔥📱
«تفرقه بینداز و حکومت کن» برای رأس هرم خوب کار میکند. برخی نخبگان با پرچم «پیشرفت» در روابط عمومی، مالیات نمیدهند، برونسپاری میکنند و دستمزدهای کارگاهی میپردازند. تخمین شبکه عدالت مالیاتی در ۲۰۱۲: ۲۱ تا ۳۲ تریلیون دلار ثروت خصوصی در پناهگاههای مالیاتی مخفی است (حدود ۲۰٪ ثروت جهان). دولتها هم با زبان پیشرفت، خصوصیسازی و مقرراتزدایی را پیش بردهاند که شکاف را عمیقتر کرده است. از سوی دیگر، برخی محافظهکاران با وعده «نجات کشور» و بازگشت به سنتها، غالباً سراغ سپر بلا میروند، نه ریشه نابرابری؛ نتیجه، تداوم و تشدید نابرابری است. 🏦🧾
بدبینی رو به آینده: در یک نظرسنجی پیو، ۷۳٪ آمریکاییها گفتهاند تا ۲۰۵۰ آمریکا نابرابرتر خواهد شد و فقط ۲۰٪ فکر میکنند زندگی خانوادگی بهتر میشود. کافی است یک فاجعه دیگر یا فقط فشار هزینههای زندگی اضافه شود تا عده بیشتری به جریانهای افراطی پناه ببرند، برخی رأی ندهند و گروهی در «مرگهای ناشی از یأس» فرو بروند؛ رقمی که در دهه گذشته اوج گرفته است. 😞
پژوهش دکتر لوک کِمپ (مرکز خطرات وجودی کمبریج) روی فروپاشی بیش از ۴۰۰ فرهنگ طی ۵هزار سال: بسیاری بهدست الیگارشهایی سقوط کردند که شیفته ثروت و منزلت بودند، ثروت را بالا کشیدند، مردم را به جان هم انداختند، زمین را غارت کردند و مالیات را خرج جنگهای بهدرد نخوردند؛ ثروت هرگز «چکه نکرد» و جوامع از درون خورده شدند. امروز با شبکههای جهانی شکننده و سلاحهای هستهای، فروپاشی میتواند بهمراتب وخیمتر باشد. اما شاید آخرالزمانی هم نباشد؛ هر دوره ترسهای خودش را دارد. 🧪💥
جمعبندی: اگر نابرابری بالا برود، اعتماد پایین بیاید و قطبیسازی عمیقتر شود، مسیر پیشرو تیره است. ایمان به «امنیت، ثبات و فرهنگ مشترک» در کف تاریخی است؛ هشداری که هیچ جامعهای نباید نادیده بگیرد. پیام پایانی: اگر واقعاً تاریخ تکرار میشود، ببینیم زندگی در آن دوران چگونه بود؛ ارجاع به اپیزود «رکود بزرگ: زندگی واقعاً چگونه بود؟». ✅
💬 Key Quotes
“The war to end all wars.” - روایتگر
”Black Tuesday.” - روایتگر
”Rugged individualism.” - هربرت هوور
”Nanny state.” - نقل از موضع هوور توسط روایتگر
”Economic miracle.” - روایتگر درباره تصویرسازی از آلمان نازی در غرب
”Systemic breakdown in social cohesion.” - روایتگر به نقل از هشدار سازمان ملل
”Divide and rule.” - روایتگر
”Deaths of despair.” - روایتگر به نقل از ادبیات پزشکی/عمومی
📊 Key Numbers & Data
۳۵٪: سهم خانههای آمریکایی دارای برق در سال ۱۹۲۰.
۱۶ میلیون: تعداد سهام معاملهشده در «سهشنبه سیاه» ۲۹ اکتبر ۱۹۲۹.
نزدیک ۹۰۰۰: تعداد بانکهای ورشکسته در رکود بزرگ.
حدود ۴۰٪: سهم مؤسسات مالی آمریکا که فروپاشیدند.
۱.۶ میلیون → ۱۲+ میلیون: جهش بیکاری از ۱۹۲۹ تا ۱۹۳۲ (حدود ۲۵٪ نیروی کار).
۵۰٪: بیکاری در برخی شهرهای آمریکا در اوج بحران.
۴۳هزار: تعداد معترضان «ارتش پاداش» در واشنگتن (۱۹۳۲).
۲۰هزار+: تعداد اقلام مشمول تعرفه در قانون اسموت-هاولی (۱۹۳۰).
نزدیک دوسوم: کاهش تجارت جهانی تا سال ۱۹۳۴.
۴۰٪−: افت درآمد خانوار متوسط؛ ۲۷۳هزار: تخلیه اجباری خانوادهها فقط در سال ۱۹۳۲.
۷۰٪: سهم سفیدپوستان فقیر در ساکنان «هوورویل»ها.
۶ میلیون (≈۳۰٪): بیکاران آلمان در ۱۹۳۲.
۲.۶٪ → ۳۷٪: رشد سهم رأی حزب نازی از ۱۹۲۸ تا ژوئیه ۱۹۳۲.
۲۱۴ تریلیون دلار: ثروت در اختیار ۱٪ ثروتمند جهان (گزارش UBS ۲۰۲۳).
<۱٪: سهم ثروت جهانیِ در اختیار حدود ۴۰٪ بزرگسالان دارای کمتر از ۱۰هزار دلار دارایی.
۲.۸۷ تریلیون دلار: دارایی ۲۶ میلیاردر برتر جهان.
۷۵۱ → ۸۳۵: رشد تعداد میلیاردرهای آمریکا تا سال ۲۰۲۴.
۳.۹ تریلیون دلار: افزایش ثروت میلیاردرها بین مارس تا دسامبر ۲۰۲۰.
۳.۷ تریلیون دلار: کاهش دستمزد کارگران جهان در همان دوره.
۵۰٪: سهم افرادی که به دولتها اعتماد اندک یا هیچ اعتماد ندارند (OECD ۲۰۲۴).
≈۳۳٪: افرادی که معتقدند «به مردم نمیتوان اعتماد کرد» (OECD ۲۰۲۴).
۸۷٪ و ۸۶٪: آمریکاییهایی که بهترتیب شکاف سیاسی را تهدید میدانند و از آن احساس فرسودگی میکنند.
۲۱–۳۲ تریلیون دلار (≈۲۰٪ ثروت جهان): برآورد ثروت پنهان در پناهگاههای مالیاتی (۲۰۱۲).
۷۳٪ و ۲۰٪: پیشبینی نابرابری بیشتر تا ۲۰۵۰ و بهبود زندگی خانوادگی (نظرسنجی Pew).